Materiały przygotowane dla nauczycieli –wychowawców uczących we wszystkich typach szkół. Badania socjometryczne służą jako pomoc nauczycielowi- wychowawcy w jego pracy wychowawczej. Pomagają nauczycielowi w poznaniu wychowanków, sytuacji jaka może zaistnieć w jego klasie, oraz w integracji uczniów. Badania tego typu wychowawca może przeprowadzić w miarę potrzeb. Wyniki tych badań może gromadzić w celach porównawczych, aby móc wyciągnąć odpowiednie wnioski dotyczące np. atmosfery tolerancji w klasie, zapobiegania pojawiającym się problemom wśród młodzieży itp. W ramach tych badań nauczyciel – wychowawca może wykonać obliczenia socjometryczne dotyczące: -Wskaźników socjometrycznych- indywidualnych tj. obliczyć pozytywny status socjometryczny, negatywny status socjometryczny, ogólną pozycję danej jednostki, pozytywną ekspansywność danej jednostki, negatywną ekspansywność danej jednostki. -Wskaźników socjometrycznych – grupowych tj. obliczyć ekspancywność grupy, spoistość ( wzajemność ) grupy, zwartość grupy oraz integrację grupy. Wychowawca chcąc przeprowadzić takie badania socjometryczne powinien przygotować: 1.Nadać każdemu uczniowi odpowiedni numer (inny niż w dzienniku ), ponieważ dla uczniów badania są bezimienne. 2.Dla siebie przygotowuje listę z nadanymi numerami, oraz odpowiadającymi tym numerom nazwiskami. 3.Na kartkach przygotowuje 3 pytania pozytywne, oraz 3 pytania negatywne. 4.Odpowiedzi wychowawca gromadzi na odpowiednich planszach, łącząc odpowiednie relacje między uczniami strzałkami. 5.Wychowawca wykonuje również diagramy słupkowe (może kołowe ), aby zgromadzić wszelkie odpowiedzi pozytywne oraz negatywne i móc je omówić wraz z uczniami. 6.W sytuacjach krytycznych wyniki badań omawia również z rodzicami. 7.Na podstawie odpowiedzi wychowawca wykonuje obliczenia statystyczne: a) WSKAŹNIKI SOCJOMETRYCZNE- INDYWIDUALNE -POZYTYWNY STATUS SOCJOMETRYCZNY PSX = ( liczba osób wybierających ) / ( N-1 ) x ilość pytań pozytywnych N- ogólna liczba dzieci w zespole Odpowiedzi mieszczą się w przedziale [0; +1] -NEGATYWNY STATUS SOCJOMETRYCZNY NSX = ( liczba osób odrzucających ) / ( N-1 ) x ilość pytań negatywnych N – ogólna liczba dzieci w zespole Odpowiedzi mieszczą się w przedziale [0; +1] -POZYCJA OGÓLNA DANEJ JEDNOSTKI
Osx = Psx - Nsx
Wartość ta zmienia się w przedziale [-1 ; + 1 ] -POZYTYWNA EKSPANSYWNOŚĆ DANEJ JEDNOSTKI
PEX = ( liczba osób wybranych ) / ( N-1 ) x ilość pytań Wartość ta zmienia się w przedziale [0;+1 ] -NEGATYWNA EKSPANSYWNOŚĆ DANEJ JEDNOSTKI
NEX=( liczba osób odrzuconych ) (N-1 ) x ilość pytań Wartość ta zmienia się w przedziale [0;+1 ]
b) WSKAŹNIKI SOCJOMETRYCZNE – GRUPOWE -EKSPANSYWNOŚĆ GRUPY EG =p/N p- liczba wyborów identycznych( liczba tych co wybrali tę samą osobę ) N – liczba wszystkich uczniów w zespole -SPOISTOŚĆ ( WZAJEMNOŚĆ ) GRUPY SG = k/C2N C2N =N(N-1)/2 k- liczba par o wzajemnym wyborze N- liczba wszystkich uczniów w zespole -ZWARTOŚĆ GRUPY ZG = R. δ / μ . p δ = 1-p p =d/N-1 R - liczba wyborów wzajemnych μ - liczba wyborów nieodwzajemnionych d - liczba wyborów dla każdej osoby ( zależy od ilości pytań ) N - liczba wszystkich uczniów w zespole -INTEGRACJA GRUPY
IG =1/( liczba osób izolowanych )
Osoby izolowane- liczba osób, które otrzymały 0 wyborów pozytywnych, a mnóstwo negatywnych. Grupę uważa się za zintegrowaną, jeśli otrzymany wynik ( po podsumowaniu pytań negatywnych ) jest bliski zeru i z grupy nie można wyłonić osób, które otrzymały widoczną przewagę głosów negatywnych. Jednakże grupy takie bardzo rzadko się spotyka, ponieważ aby grupa dobrze funkcjonowała zawsze znajdą się osoby, które nie będą się zgadzały z resztą grupy.
8.Przykładowe pytania jakie układa wychowawca dla uczniów: PYTANIA POZYTYWNE a)Zgadnij kto się modnie ubiera? b)Kto twoim zdaniem jest dobrym sportowcem? c) Kto twoim zdaniem najlepiej się uczy? d) Kto twoim zdaniem zna się na muzyce i piosenkach? e)Kto twoim zdaniem schludnie się ubiera? f)Kto twoim zdaniem byłby najlepszym organizatorem imprezy klasowej? g)Lecisz w kosmos w dwuosobowej kabinie. Z kim chciałbyś ( chciałabyś ) w niej przebywać? h)Masz kłopoty z odrabianiem lekcji. Kogo poprosisz o pomoc? PYTANIA NEGATYWNE a)Kto twoim zdaniem nie nadaje się na organizatora klasowych ( szkolnych ) imprez? b)Gdyby się coś działo, kto twoim zdaniem znalazłby się w tej sytuacji? c)Nie chciałbym ( chciałabym ) znaleźć się z nią na bezludnej wyspie? d)Nigdy nie chciałabym ( chciałbym )siedzieć z nią ( nim ) w jednej ławce? e)Nie powierzę jemu ( jej ) żadnej tajemnicy? Nauczyciel – wychowawca może tworzyć swoje pytania w miarę potrzeb i zaistniałej sytuacji w jego klasie. Należy pamiętać o tym, aby uczeń odpowiadając na pytania mógł jednoznacznie wskazać jedną osobę. Każde pytanie należy przygotować na osobnej kartce. Chcąc wyjaśnić nauczycielom – wychowawcom, w jaki sposób należy wykonać takie badania posłużę się konkretnym przykładem. Badania te zostały wykonane wśród uczniów naszego gimnazjum. Imiona uczniów zostały zmienione do celów warsztatowych, aby nie kojarzyły się nauczycielom z konkretnymi uczniami.
Klasa liczy 18 uczniów w tym 9 dziewczynek i 9 chłopców. Wychowawca nadał numery poszczególnym osobom. Nauczyciel nadaje odpowiednim uczniom numery, które są znane tylko jemu. Pamiętając o tym, że badania są anonimowe. CH - chłopcy D-dziewczęta 1 – Paweł 2 – Beata 3 – Kasia 4 – Konrad 5 – Maria 6 – Jarek 7 – Mikołaj 8 – Bartek 9 – Bartek 1 10 –Dagmara 11 – Magda 12 – Łukasz 13 – Weronika 1 14 – Kamila 15 – Łukasz 1 16 – Ania 17 – Magda 1 18 - Patryk
Podsumowanie odpowiedzi na pytania pozytywne. 1.Jedziemy na wycieczkę rowerowa. Kto powinien być jej organizatorem i kierownikiem? 2.Masz kłopoty z odrabianiem lekcji. Kogo poprosisz o pomoc? 3.Lecisz w kosmos w dwuosobowej kabinie. Z kim chciałbyś (chciałabyś) w niej przebywać?
Nr ucznia Płeć Pytanie 1 Pytanie 2 Pytanie 3 Suma głosów 1 CH 2 - 1 3 2 D - - 1 1 3 D 2 4 4 10 4 CH - - 1 1 5 D 2 3 - 5 6 CH 1 - - 1 7 CH - - 2 2 8 CH - - 1 1 9 CH - - 1 1 10 D - - 1 1 11 D 6 9 2 17 12 CH 1 - - 1 13 D 4 1 1 6 14 D - - 1 1 15 CH - - - 0 16 D - - 1 1 17 D - 1 1 2 18 CH - - - 0 Suma głosów 18 18 18 54
Przykładowe wnioski jakie nasuwają się po podsumowaniu pytań pozytywnych: 1. Na pytanie pierwsze największą liczbę głosów oddano na uczennicę z numerem 11. według uczniów tej klasy właśnie ta osoba nadaje się na organizatora i kierownika wycieczki klasowej. Ewentualnie może być nią osoba z numerem 13, która otrzymała 4 głosy pozytywne. 2. Największą liczbę głosów otrzymała osoba z nr 11(9). Do tej osoby uczniowie najczęściej zwracają się z prośbą o pomoc w nauce. Robią to bezpośrednio, bądź korzystają z pomocy pośredniej poprzez uczniów, którzy zwrócili się o pomoc w nauce bezpośrednio. 3. Największą liczbę głosów zgromadziła osoba z nr 3 (4).Wokół niej powstała największa wyspa. Powstały również cztery mniejsze wyspy, z których wynika, że dziewczęta przyjaźnią się w parach. Chłopcy również stworzyli własną wyspę przyjaźni .Można również zauważyć, że osoba do której wszyscy bardzo chętnie zgłoszą się o pomoc w nauce, lub też wybiorą ją jako kierownika wycieczki, tak naprawdę nie zostałaby wybrana jako kompan w kabinie podczas lotu w kosmos. Podsumowanie odpowiedzi na pytania negatywne. 4. Nie powierzę jemu (jej) żadnej tajemnicy? 5. Nigdy nie chciałabym (chciałbym) siedzieć z nim (nią) w jednej ławce? 6. Nie chciałabym (chciałbym) znaleźć się z nią (nim) na bezludnej wyspie?
Nr ucznia Płeć Pytanie 1 Pytanie 2 Pytanie 3 Suma głosów 1 CH - - - - 2 D - - - - 3 D - - - - 4 CH - - - - 5 D - - - - 6 CH 2 2 2 6 7 CH - - - - 8 CH 2 - 1 3 9 CH 3 4 4 11 10 D 1 4 3 8 11 D 1 - - 1 12 CH 4 5 3 12 13 D - - - - 14 D 2 - - 2 15 CH - 1 2 3 16 D - - - - 17 D - - - - 18 CH 3 2 3 8 Suma głosów 18 18 18 54
Przykładowe wnioski jakie nasuwają się po podsumowaniu pytań negatywnych: 4.Osobami nie darzonymi zaufaniem przez uczniów tej klasy są chłopcy. Osoba z nr 12 zebrała 4 głosy negatywne, a osoby z nr 18 i 9 po 3 głosy negatywne. Według uczniów tej klasy nie potrafią utrzymać dla siebie powierzonej im tajemnicy. 5. Okazuje się, że są trzy osoby w klasie, z którymi uczniowie nie chcieliby siedzieć w ławce. Są to dwaj uczniowie z nr 9 i 12, oraz jedna uczennica z nr 10.Uwagę należy zwrócić na fakt, że pomimo iż uczeń nr 12 otrzymal 5 głosów negatywnych i uczennica z nr 10 otrzymała 4 głosy negatywne to ze sobą nie chcą siedzieć. 6. Przy tym pytaniu największą liczbę głosów negatywnych (4) otrzymał uczeń z numerem 9 . Dwóch uczniów z nr 18 i12 otrzymało po 3 głosy negatywne, oraz uczennica z nr 10 otrzymała 3 głosy negatywne. W tym miejscu nauczyciel – wychowawca może wyciągnąć ogólne wnioski, które będą mu pomocne w dalszej pracy wychowawczej. Należy pamiętać, że na te wyniki mogą się składać różne przyczyny. Wychowawca znając uczniów może podjąć badań odpowiednie kroki wychowawcze. Wyniki wychowawca omawia wspólnie z uczniami i rodzicami. Podczas omawiania wyników należy pamiętać, aby nie podawać prawidłowych imion i nazwisk przypisanych poszczególnym uczniom. Badania od początku do końca muszą być bezimienne. Tylko wychowawca wie jaka osoba kryje się pod odpowiednim numerem. Wyniki uzyskane podczas badań wychowawca może przedstawić w tabelach, lub za pomocą diagramów. Czytelniejszą formą są jednak plansze, na których oznacza się poszczególne relacje pomiędzy uczniami za pomocą strzałek. Natomiast płeć danego ucznia można oznaczyć różnymi symbolami. Należy zwrócić uwagęnapowstawanie „wysp”, które mogą być niezdrowymi objawami w atmosferze panującej w danej klasie i nie sprzyjają integracji grupy. Wychowawca może obliczyć również współczynniki socjometryczne indywidualne i grupowe wówczas otrzyma pełny obraz sytuacji jaką obejmowały pytania badania socjometrycznego. Przykładowe obliczenia wykonałam w dalszej części materiałów.
Obliczenie wskaźników socjometrycznych- indywidualnych
Nr Pozytywnystatus Negatywnystatus PozycjaOgólna socjometryczny socjometryczny danej jednostki 1 Psx= 3/(18-1)x3=0,06 Nsx=0 Osx=0,06 2 Psx= 1/(18-1)x3=0,02 Nsx=0 Osx=0,02 3 Psx= 10/(18-1)x3=0,2 Nsx=0 Osx=0,2 4 Psx= 1/(18-1)x3=0,02 Nsx=0 Osx=0,02 5 Psx= 5/(18-1)x3=0,1 Nsx=0 Osx=0,1 6 Psx= 1/(18-1)x3=0,02 Nsx=6/(18-1)x3=0,12 Osx=-0,1 7 Psx= 2/(18-1)x3=0,04 Nsx=0 Osx=0,04 8 Psx= 1/(18-1)x3=0,02 Nsx=3/(18-1)x3=0,06 Osx=-0,04 9 Psx= 1/(18-1)x3=0,02 Nsx=11/(18-1)x3=0,22 Osx=-0,2 10 Psx= 1/(18-1)x3=0,02 Nsx=8/(18-1)x3=0,16 Osx=-0,14 11 Psx= 17/(18-1)x3=0,33 Nsx=1/(18-1)x3=0,02 Osx=0,31 12 Psx= 1/(18-1)x3=0,02 Nsx=12/(18-1)x3=0,24 Osx=-0,22 13 Psx= 6/(18-1)x3=0,12 Nsx=0 Osx=0,12 14 Psx= 1/(18-1)x3=0,02 Nsx= 2/(18-1)x3=0,04 Osx=0,02 15 Psx= 0/(18-1)x3=0 Nsx=2/(18-1)x3=0,04 Osx=-0,04 16 Psx= 1/(18-1)x3=0,02 Nsx=0 Osx=0,02 17 Psx= 2/(18-1)x3=0,04 Nsx=0 Osx=0,04 18 Psx= 0/(18-1)x3=0 Nsx=8/(18-1)x3=0,16 Osx=-0,16
Pozytywna ekspansywność danej jednostki:
PEX=4/(18-1)x3=0,08 Negatywna ekspansywność danej jednostki:
NEX=9/(18-1)x3=0,18 Wskaźniki socjometryczne grupowe Ekspansywność grupowa: Pytania pozytywne
EG=17/18=0,94
Pytania negatywne
EG=12/18=0,69
Spoistość grupy
SG=9/153=0,06 C2N=18(18-1)/2=153
Zwartość grupy
R- liczba wyborów wzajemnych-9 μ-liczba wyborów nieodwzajemnionych 16+16+10+16+16+16=90 N- liczba wszystkich uczniów- 18 d- 17 x 6 = 102 p = d/(N-1)=102/(18-1)=6 δ = 1-p = 1-6 = -5 ZG = 9.(-5)/90.6 = -0,08
Integracja grupy
IG=1/8=0,125
Po wykonaniu obliczeń wychowawca wyciąga odpowiednie wnioski do dalszej pracy wychowawczej w klasie. Opracowała: mgr inż. Maria Matyla
|